تعریف استهلاک چیست؟

استهلاک یک روش در حسابداری است که به وسیله ی آن، هزینه ی مربوط به دارایی شرکت در طول عمر مفید آن دارایی، محاسبه می شود. به عبارتی، استهلاک، میزان استفاده از یک دارایی را در بازه ای از زمان نمایش می دهد.

روش های محاسبه هزینه استهلاک چیست؟

برای محاسبه هزینه استهلاک، روش های مختلفی وجود دارد که با توجه به ماهیت دارایی از روش مناسب استفاده می شود. اصلی ترین روش ها عبارتند از:
روش خط مستقیم
روش نزولی
روش کارکرد

مفهوم استهلاک به زبان ساده

زمانی که یک دارایی (بلند مدت) توسط شرکت خریداری می شود، به عنوان هزینه ی حسابداری در صورت سود و زیان آورده نمی شود، و باید در بخش دارایی های ترازنامه به عنوان دارایی مشهود یا نامشهود ثبت شود. چرا که ممکن است شرکت چندین سال از آن دارایی برای تولید درآمد استفاده کند و طبق اصل تطابق در حسابداری تعهدی، هزینه‌ها باید بدون در نظر گرفتن زمان پرداخت در دوره‌ای که به وقوع پیوسته، ثبت شود.

به عنوان مثال، فرض کنید شرکت پاکشو، تجهیزات جدیدی به مبلغ 100 میلیارد تومان برای خط تولید محصول جدید خود خریداری کرده است. طبق گفته ی فروشنده، با این تجهیزات می توان 100 هزار واحد محصول تولید کرد (مثلا 100 هزار قرص ماشین ظرفشویی).

اما شرکت پاکشو در اولین سال، تنها 2 هزار واحد محصول تولید می کند و به فروش میرساند. بنابراین فقط 2% از توان تولیدی تجهیزات را استفاده کرده است، و با توجه به اصل تطابق، می تواند 2 میلیارد تومان به عنوان هزینه ی استهلاک دارایی (تجهیزات جدید) در صورت سود و زیان ثبت کند و 98 میلیارد باقی مانده در ترازنامه باقی خواهند ماند.

انواع روش های هزینه استهلاک

روش های محاسبه هزینه استهلاک چیست؟

روش های مختلفی برای محاسبه ی هزینه ی استهلاک دارایی ها وجود دارد که هر کدام فرمول متفاوتی برای محاسبه ی هزینه استهلاک و ارزش دفتری استفاده می کنند:

روش خط مستقیم

در روش خط مستقیم هزینه استهلاک مقدار ثابتی است که هر سال (به تعداد سال‌های عمر مفید دارایی)در صورت سود و زیان  ثبت می شود. برای محاسبه هزینه استهلاک به روش خط مستقیم از مبلغ خرید ، ارزش اسقاط را کم می‌کنیم و بر عمر مفید دارایی برحسب سال تقسیم کرد.

همان‌طور که در نمودار می‌بینید هرسال یک مقدار مساوی هزینه می‌شود، تا زمانی که به ارزش اسقاط رسد. روش خط مستقیم رایج‌ترین روش استهلاک است و در این روش فرض بر این  است که  دارایی هر سال یک مقدار ثابت کاهش ارزش پیدا می‌کند ،به همین دلیل هزینه استهلاک هم در سال یک مقدار ثابت است.

محاسبه هزینه استهلاک به روش خط مستقیم

روش نزولی (مضاعف)

در روش نزولی مضاعف، هزینه استهلاک در سال های ابتدایی  بیشتر است و در سال‌های بعد کمتر می شود .هزینه استهلاک در این روش به این صورت محاسبه می‌شود، که ارزش دفتری اول دوره در نرخ استهلاک ضرب  می شود.

برای مثال، خودرو که مدل امسال با سال قبل اختلاف قیمت خیلی زیادی دارد. ولی مدل ۸ سال پیش با ۹ سال پیش تفاوت زیادی ندارد. شرکت‌ها از این روش بیشتر برای کم کردن مالیات های سال های اول استفاده می کنند، چرا که وقتی هزینه استهلاک زیاد باشد ،سود شرکت هم کاهش پیدا می‌کند و کمتر مالیات می دهند. همان‌طور که در نمودار می‌بینید هزینه استهلاک سال ‌به‌ سال با یک نرخ ثابت کاهش پیدا کرده است که نرخ هم با توجه به دارایی متفاوت است .

محاسبه هزینه استهلاک به روش نزولی (مضاعف)

روش کارکرد

در این روش هزینه براساس خروجی است که دارایی تولید میکند. برای محاسبه هزینه استهلاک به روش کارکرد تعداد واحدی که دارایی در آن دوره زمانی تولید کننده را تقسیم بر تعداد واحد باقی‌مانده از عمر  دارایی می کنیم و این کسر به ما یک درصد میدهد، که باید در مبلغ خرید ضرب کنیم و سپس منهای ارزش اسقاط کنیم.

همان‌طور که نمودار را می‌بینید . هزینه استهلاک هر سال تغییر می‌کند، بعضی سال‌ها بوده است که خیلی کم از این دارایی استفاده شده ولی در سال چهارم و پنجم استفاده به شدت بیشتری استفاده شده است.

محاسبه هزینه استهلاک به روش کارکرد

توضیحات مدیر مالی در مورد استهلاک

با دو مثال بیشتر توضیح می‌دهیم:

یک. برای اهداف حسابداری، استهلاک نشان می‌دهد که چه مقدار از ارزش دارایی خریداری‌شده طی یک سال یا دوره مالی به‌طور کامل مورداستفاده قرار گرفته است. برای اهداف مالیاتی، شرکت ها می‌توانند هزینه دارایی های فیزیکی را که خریداری می‌کنند به‌عنوان هزینه شرکت کسر کنند؛ اما شرکت ها باید طبق قوانین مشخص کنند که این هزینه ها چگونه و طی چند سال شناسایی و در دفاتر ثبت خواهند شد.

مفهوم استهلاک در حسابداری تلاش می‌کند تا هزینه هایی را که شرکت بابت تملک یک دارایی متقبل می‌شود با درآمدهایی که از تملک آن دارایی به دست می‌آورد، مطابقت دهد. به‌طور مثال، اگر شرکتی تعدادی تجهیزات به ارزش یک میلیارد تومان بخرد و طول عمر آن را ۱۰ سال در نظر بگیرد، پس تجهیزات خریداری‌شده طی ۱۰ سال مستهلک خواهند شد. به‌این‌ترتیب در هر دوره حسابداری، شرکت صد میلیون تومان (با فرض استهلاک مستقیم) هزینه استهلاک شناسایی می‌کند و آن را با درآمدی که از به‌کارگیری تجهیزات عاید شرکت شده، مطابقت می‌دهد.

دو. ارز و مسکن دو مثال از دارایی هایی هستند که می‌توانند مستهلک شده یا ارزش خود را از دست بدهند. در طول بحران روبل روسی در سال ۱۹۹۸ در روسیه، روبل ۲۵ درصد ارزش خود را در یک روز از دست داد. در سال ۱۳۹۰ طی دو ماه ارزش ریال در کشور ما ۵۵ درصد افت کرد و در طول بحران مسکن در سال ۲۰۰۸ در امریکا، صاحب‌خانه‌ها در مناطقی که بیشتر تحت تأثیر قرار داشت مثل لاس‌وگاس، ارزش خانه‌شان را تا ۵۰ افت کرد

ازآنجایی‌که تعداد کمی از دارایی ها تا ابد دوام می‌آورند، یکی از اصول مهم حسابداری تعهدی، شرکت ها را ملزم می‌کند که قیمت دارایی خود را به‌صورت نسبی بر اساس دوره زمانی که دارایی مورداستفاده بوده به هزینه تبدیل کند.

چه تفاوتی بین استهلاک دارایی های مالی و فیزیکی وجود دارد؟

هر دو نوع اســـتهلاک دارایی مالی و فیزیکی روش‌هایی هستند که برای سر شکن کردن و تخصیص هزینه نوع خاصی از دارایی به عمر مفید آن مورد استفاده قرار می‌گیرند.
استهلاک دارایی مالی معمولاً به توزیع هزینه دارایی بر روی عمر مفید آن اشاره دارد.
به‌طور مثال، گواهی ثبت اختراعی برای یک قطعه تجهیزات پزشکی معمولاً طول عمر ۱۷ ساله دارد. هزینه تولید تجهیزات پزشکی به طول عمر آن تقسیم می‌شود و هر نسبت به‌عنوان هزینه در دفاتر شرکت ثبت می‌گردد.
استهلاک دارایی فیزیکی، به سر شکن کردن هزینه دارایی مشهود به طول عمر دارایی اشاره دارد.
به‌طور مثال، یک ساختمان اداری می‌تواند برای چندین سال قبل از اینکه مخروبه و فروخته شود، مورد استفاده قرار گیرد. هزینه ساختمان بر عمر پیش‌بینی‌ شده آن تقسیم شده و حاصل آن به‌عنوان هزینه در هرسال حسابداری ثبت می‌شود.

معادل‌ انگلیسی استهلاک چیست؟

Depreciation

نوع دیگری از استهلاک مربوط به استفاده از منابع طبیعی در طول زمان می‌شود. به‌طور مثال، یک چاه نفت قبل از تخلیه کامل همه نفتش عمر محدودی دارد؛ بنابراین، هزینه های راه‌اندازی چاه نفت بر طول عمر پیش‌بینی‌شده آن تقسیم می‌شود.

تهیه‌شده در: مدیر مالی

اگر سؤال یا نظری دارید لطفاً در بخش پرسش و پاسخ سوالات مالی مطرح کنید. همین‌طور با اشتراک‌گذاری این نوشته در شبکه‌های اجتماعی شما هم در توسعه دانش مالی و سرمایه گذاری شریک شوید.