تفاوت بین پس انداز و سرمایه گذاری چیست؟
زمانی که در حال گوش دادن به اخبار هستید و در گزارشهای اقتصادی می شنوید که گوینده خبر از رشد شاخص بازار بورس و افزایش ارزش بازار صحبت میکند آیا تا به حال به این فکر کرده اید که ای کاش من هم به جای پس انداز در بانک در بورس فعالیت میکردم و از این فرصت سودآوری بهره میبردم؟ اینجاست که تفاوت بین پس انداز کردن و سرمایه گذاری کردن خود را نشان میدهد.
باید بگویم که شما تنها نیستید! طبق آمار و ارقامی که رئیس سازمان بورس در پایان سال 1397 ارائه کرد فقط 13 درصد از جمعیت ایران در بازار بورس کد سهامداری داشتند (منبع: عصرایران) این عدد طبق جدیدترین آمار در سال 1399 به حدود 55 میلیون نفر رسیده که علت آن صرفا آزادسازی سهام عدالت است اما افرادی که به طور فعال در بازار بورس معامله میکنند هنوز به 7 میلیون نفر نرسیده است. این تعداد به فرض اینکه همگی به طور فعال در بورس خرید و فروش کنند نسبت به کشورهایی مثل امریکا که نزدیک به 55 درصد جمعیت آن در بورس فعالند، بسیار کم است. (منبع: گالوپ)
به نظر شما اغلب ما با پولهای خود چه کار میکنیم؟ بله… در بانک پس انداز می کنیم.
تفاوت بین پس انداز و سرمایه گذاری از نگاه هارو اکر
هارو اکر (T. Harv Eker) در کتاب رازهای یک ذهن میلیونر (Secrets of the Millionaire Mind) میگوید: افراد فقیر یک دلار را به عنوان ابزار و وسیله ای میدانند تا با آن نیازهای لحظه خود را پاسخ دهند و با آن چیزی را بخرند که نیاز دارند، اما افراد ثروتمند هر یک دلار را بذری میدانند که می توانند آن را بکارند و از آن صدها دلار به دست آورند و دوباره آنها را بکارند و هزاران دلار کسب کنند. شما جزو کدام دسته هستید؟ آیا تا حقوق میگیرید به فروشگاه می روید و کیف و لباسی را که مدتی است برای آن برنامه ریزی کردید میخرید، یا قبل از هزینه خوراک سرمایه گذاری خود را کنار میگذارید؟
چرا افراد به جای سرمایه گذاری پول خود را در سپرده های بانکی پس انداز می کنند؟
بسیاری از ایرانی ها از سرمایه گذاری در ابزارها و بازارهای مرسوم و متداول سرمایه گذاری می ترسند و اغلب ترجیح میدهند پول خود را در جای مطمئنی سرمایه گذاری کنند.
بانکها هم به طور تاریخی معمولا سود اغواکننده ای به سپرده های بانکی میدهند و همین باعث شده افراد انگیزه بیشتری برای بردن پولهای خود به بانک ها داشته باشند و چون نهادهای مالی تسهیل گر سرمایه گذاری در بورس چندان توسعه پیدا نکرده اند پس افراد کمی جذب این بازار و خرید و فروش سهام شده اند.
تفاوت اصلی بین سرمایه گذاری و پس انداز: نرخ بازده
اما بیایید به یک تفاوت اصلی بین پس انداز در بانک و سرمایه گذاری بپردازیم.
در پس انداز کردن، شما پولی را که فعلا به آن نیاز ندارید کنار میگذارید تا در مواقع اضطراری در آینده یا برای خرید هر چیزی که به آن نیاز پیدا میکنید، استفاده کنید. در واقع پس انداز، پولی است که شما در صورت نیاز به سرعت به آن دسترسی خواهید داشت و خطر جدی هم پول شما را تهدید نمیکند. بانک ها معمولا افراد را تشویق میکنند تا پولهای خود را در حسابهای کوتاه مدت یا بلندمدت خود سپرده کنند و سود ثابت و مشخصی را هم به این سپرده ها تخصیص میدهند.
اما سرمایه گذاری به این معنی است که شما یک دارایی مثل سهام، اوراق مشارکت، زمین، مسکن، طلا، ارز یا کسب و کار را بخرید، به این امید که این دارایی در آینده برای شما درآمدی ایجاد کند. برای مثال وقتی خانه ای می خرید، میتوانید آن را اجاره بدهید و اجاره ای که دریافت میکنید، سود سرمایه گذاری شما به حساب می آید. به علاوه اینکه ارزش ملک شما هم طی سالها رشد می کند و شما از محل افزایش قیمت مسکن هم سود می کنید.
یا وقتی در بازار بورس، سهام شرکتی را میخرید، اگر آن شرکت سودآور باشد، در پایان سال سود بین سهامداران تقسیم خواهد شد. به علاوه قیمت سهام شرکت هم ممکن است افزایش پیدا کند و سهامداران شرکت موقع فروش سهام خود سود خوبی به دست آورند.
نرخ سود ثابت میخواهید یا متغیر و چند صددرصدی؟
همانطور که احتمالا تا به حال متوجه شده اید، سودی که بانک برای پس اندازهایتان به شما می دهد ثابت است و به طور تاریخی سالانه چیزی حدود 20 درصد بوده است. اما ممکن است سودی که شما از بازارهای دیگر بابت سرمایه گذاری به دست آورید بسیار بالاتر از این نرخ باشد. برای مثال در بورس شرکتهای بسیاری هستند که قیمت سهام آنها طی یک سال 100 – 500 یا حتی 1000 درصد رشد کرده است و اگر شما 100 میلیون تومان سهام این شرکتها را می داشتید، طی یک سال میتوانستید چند صد میلیون تومان سود کنید. اتفاقی که به هیچ عنوان در بانک رخ نمیدهد.
فرق دوم پس انداز و سرمایه گذاری: میزان ریسک
تفاوت دوم پس انداز کردن با سرمایه گذاری در ریسک این دو فعالیت اقتصادی است.
وقتی شما در بانک پس انداز می کنید احتمالا مطمئنید که هر زمان به بانک مراجعه کنید می توانید اصل پول خود را دریافت کنید. ضمن اینکه سود سپرده گذاری شما هم طی بازه های زمانی مشخص و عمدتا ماهیانه به حساب شما واریز میشود.
اما در مورد بازارهای دیگر مثل بورس هیچ تضمینی وجود ندارد که شما از خرید سهام خود سودی به دست آورید. ممکن است شما سهمی را خیلی گران بخرید و درست زمانی که اقدام به خرید سهام کردید، آن سهم شروع به ریزش و افت قیمت کنید و به یکبار و طی چند روز حتی تا 50 درصد از ارزش سرمایه شما کاسته شود.
بنابراین سرمایه گذاری کردن خطراتی دارد که باید قبل از شروع به کار آنها را در نظر بگیرید. اما پس انداز کردن در شرایط عادی ریسکی ندارد.
جای ریسک و بازده در پس انداز و سرمایه گذاری در شرایط تورمی تغییر میکند!
این را هم در نظر بگیرید که در شرایط تورمی و زمانی که قیمتها رو به افزایش است، سرمایه گذاری تبدیل به فعالیتی کم خطر و پس انداز در بانک پرخطر میشود. چرا که اگر شما در سهام یا مسکن سرمایه گذاری کنید، در شرایط تورمی ارزش سرمایه شما حفظ میشود اما ارزش پس اندازهایتان در بانک روز به روز کاهش پیدا میکند.
با این حساب و با در نظر گرفتن همه عوامل، خیلی از افراد دوست دارند تا پول خود را در یک حساب پس انداز بانکی قرار بدهند و یک مقدار سود ثابت بانکی دریافت کنند چراکه اگرچه نرخ سود بانکی خیلی پایین است اما سرمایه افراد در معرض ریسک قرار نمی گیرد. اما توجه کنید که در کشور ما ریسک تورم یکی از بزرگترین ریسکهایی است که سرمایه شما را هر روز تهدید میکند و لازم است اگر در بانک پس انداز و سپرده گذاری میکنید این ریسک بزرگ را هم در نظر بگیرید. چرا که طبق تجربه اخیر سپرده های بانکی و با درآمد ثابت دوبار یکی در سال 97 و دیگری در سال 99 با افت شدید ارزش روبرو شدند و قدرت خرید ریال تا یک دهم کاهش پیدا کرد.
همچنین وقتی پول خود را سرمایه گذاری میکنید، بازده شما عمدتاً به بالا رفتن یا پایین آمدن ارزش سرمایه گذاریتان در طول زمان بستگی پیدا می کند که البته ریسکی را هم در پی خواهد داشت. در ارتباط با سرمایه گذاری هم باید این موضوع را در نظر بگیرید که شما باید برای آموزش خود و شناخت ابزاری که می خواهید در آن سرمایه گذاری کنید، برنامه ای داشته باشید. اگر میخواهید وارد بازار طلا، بورس یا ارزهای دیجیتال شوید حتما باید دانش کافی در مورد هر یک از این بازارها را به دست آورید و بعد اقدام به سرمایه گذاری کنید.
نتیجه گیری
به عنوان نتیجه گیری، لازم است شما قبل از ورود به دنیای بورس و سرمایه گذاری در سهام مفهوم اساسی و زیربنایی مرتبط با این بازار را به طور کامل بفهمید و درک کنید و آن مفهوم زیربنایی همان مفهوم ریسک و بازده در بازارها است. درواقع بازده بالاتر مستلزم ریسک بیشتر است و اگر شما علاقه مندید سود بیشتری کسب کنید باید ریسک بیشتری را هم متقبل شوید.
بورس جایی است که ممکن است نه تنها در آن سودی نکنید بلکه ممکن است بخش قابل توجهی از سرمایه خود را نیز از دست بدهید. از طرف دیگر ممکن است سود سالانه 20 درصدی که از بانک دریافت میکنید، در مدت چند روز به دست آورید.
از طرفی علم به اینکه شما با شناخت بیشتر بازارها میتوانید ریسک سرمایه گذاری در این بازارها را تا حد زیادی کاهش دهید، شاید به شما کمک کند تا با خیال آسوده تری به سراغ سرمایه گذاری در بورس یا هر بازار دیگری بروید.
برای مثال من شناخت زیادی از ارزهای دیجیتال و نحوه معامله آنها را ندارم. به همین دلیل سرمایه گذاری در بیتکوین برای من فعالیت پر ریسکی است. اما چون بازار بورس را به طور کامل میشناسم و شناخت کافی از سهام و نحوه ارزشگذاری شرکتها دارم، ریسک سرمایه گذاری در این بازار برای من بسیار پایین است. از طرفی سپرده گذاری در بانک، بیمه عمر و صندوقهای با درآمد ثابت را نیز بسیار پرخطر و کم بازده می دانم.
بنابراین اگر بخواهیم تفاوت بین پس انداز کردن در بانک و سرمایه گذاری در بورس یا هر بازار دیگری را در دو واژه خلاصه کنیم، آن دو واژه یکی ریسک است و دیگری بازده.
چند پیشنهاد برای مدیریت ریسک و بازده و سرمایه گذاری در سهام
فرض کنیم شما مبلغ 10 میلیون تومان وجه نقد دارید و قصد دارید این پول را در یک سپرده بلندمدت بانکی بگذارید و ماهیانه مبلغی سود دریافت کنید. حتما می دانید نرخهای بلندمدت یکساله در تابستان 99 چیزی حدود 16 تا 18 درصد است. اگر بخواهید قبل از سررسید پول خود را دریافت کنید، مشمول جریمه میشوید. لذا این گزینه چندان گزینه جذابی نیست و ما آن را به شما پیشنهاد نمی کنیم.
بیایید در مورد گزینه های جایگزین جذابتر با هم صحبت کنیم.
گزینه مناسب برای افراد ریسک گریز
اگر شما نمیخواهید ریسک کنید، میتوانید واحدهای صندوقهای سرمایه گذاری با درآمد ثابت را بخرید و پولتان را در این صندوق ها بگذارید. با نگاهی به لیست صندوقهای سرمایه گذاری با درآمد ثابت در وب سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران، میبینیم که این صندوق ها طی 365 روز گذشته چیزی حدود 19 تا 80 درصد بازدهی عاید سرمایه گذاران خود کرده اند. بالاتر از نرخ بازده سپرده های بانکی یکساله!! و بدون جریمه و با نقدشوندگی مناسب و بالا!! این صندوقها میتوانند گزینه مناسبی برای افراد ریسک گریز باشد. لیست این صندوقها را در زیر برای شما می گذارم:
http://www.fipiran.com/Fund/MFComparing/3
گزینه مناسب برای سرمایه گذاران با ریسک متوسط
اگر فرض کنیم که ریسک متوسط یعنی کمی درآمد ثابت و کمی درآمد متغیر و سهام. برای فردی که نمیخواهد خود را درگیر این مباحث کند سرمایه گذاری در صندوقهای مختط مناسب است. این صندوقها حدود 40 تا 60 درصد دارایی های خود را در اوراق با درآمد ثابت قرار میدهند و 40 تا 60 درصد باقی مانده را هم در سایر دارایی ها و عمدتا در سهام بورسی سرمایه گذاری می کنند. بیایید ببینیم بازده این صندوقها در 365 روز گذشته چقدر بوده است. ابتدا نگاهی به لینک زیر بیندازید:
http://www.fipiran.com/Fund/MFComparing/2
می بینیم که این صندوق ها توانسته اند بین 160 تا 500 درصد بازدهی بسازند و این برای ریسک متوسط فوق العاده است. حالا بیایید ببینیم اگر بیشتر ریسک میکردیم چقدر میتوانستیم بازده کسب کنیم.
گزینه مناسب برای سرمایه گذاران ریسک پذیر
صندوقهای سهامی که کلیه دارایی های خود را در سهام سرمایه گذاری میکنند طی سالهای 97 تا تابستان 99 که این مقاله نوشته میشود توانسته اند بازده بسیار عالی برای سهامداران و سرمایه گذاران خود کسب کنند. حالا ببینیم این بازده چقدر بوده است؟
http://www.fipiran.com/Fund/MFComparing/1
همانطور که در لینک بالا میبینید حداقل بازدهی که یک صندوق طی 365 روز گذشته کسب کرده چیزی حدود 300 درصد و حداکثر آن 800 درصد بوده است.
حالا این اعداد و ارقام را با 16 تا 18 درصد بانک مقایسه کنید. آیا همچنان سپرده گذاری در بانک کم ریسک، جذاب و اغواکننده به نظر میرسد؟ بعید میدانم.
فارغ از اینکه بازار بورس طی سه سال گذشته به خصوص سال 99 رشد بسیار بزرگی را تجربه کرد، سرمایه گذاری در این بازار و با دید میان مدت و بلند مدت همیشه بازده بالاتری را نسبت به بانک عاید شما می کند.
چند نکته تکمیلی در مورد سرمایه گذاری در صندوقها
یک. برای سرمایه گذاری در صندوقها لازم است به وب سایت هر صندوق مراجعه کنید و نحوه سرمایه گذاری و خرید و فروش واحدهای سرمایه گذاری هر صندوق را مشاهده کنید و بعد اقدام به خرید کنید.
دو. ممکن است در زمانیکه این مقاله را میخوانید نرخ بازدهی ها تغییر کرده باشند. بنابراین عمدا لینک دسترسی به اطلاعات به روز را در اختیار شما قرار دادم تا با مراجعه به منبع اصلی اطلاعات به روز شده را دریافت کنید.
سه. اگر دانش و وقت کافی برای حضور فعال در بازار بورس را ندارید، توصیه موکد من سرمایه گذاری غیر مستقیم در بورس از طریق همین صندوقهاست.
چهار. ETF ها هم هستند که واحدهای آن به طور مستقیم در بورس و از طریق سامانه آنلاین کارگزاری ها معامله میشود و اگر کد بورسی و دسترسی به سامانه معاملات دارید واحدهای این صندوقها را هم میتوانید خرید کنید.
منابع آموزشی مکمل برای پاسخ به سوال تفاوت پس انداز و سرمایه گذاری
اگر علاقه مندید در رابطه با مفهوم ریسک و بازده بیشتر مطالعه کنید، پیشنهاد میکنم، مقاله آموزشی تعادل ریسک و بازده در سرمایه گذاری را مطالعه کنید. در این مقاله آموزشی ما مفاهیم ریسک و بازده را به طور کامل برای شما شرح داده ایم و ابزار مقایسه ریسک و بازده سرمایه گذاری های مختلف را نیز در اختیار شما قرار داده ایم.
همچنین در مقاله آموزشی قانون الاکلنگ در بازار بورس نکات کوتاه و مفیدی را در مورد رابطه ریسک و بازده در بازار سهام توضیح داده ایم. از آنجا که این مفهوم جزو مفاهیم پایه ای و اولیه سرمایه گذاری در بورس است، بنابراین درک آن از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
اما اگر با مفهوم ریسک پذیری آشنا نیستید بهتر است مقاله آموزشی ریسک پذیری یا تحمل ریسک به چه معناست؟ را بخوانید. در این مقاله آموزشی مفاهیمی چون ریسک پذیری و ریسک گریزی، افق زمانی در سرمایه گذاری، موقعیت شخصی و سبک سرمایه گذاری شما توضیح داده شده است.
همچنین در محصول آموزشی بایدها و نبایدهای سرمایه گذاری در بورس مفاهیم ریسک و بازده و اصولی که در سرمایه گذاری باید به آن توجه کنید، به طور کامل توضیح داده شده است.