انواع پول: از مبادله کالا به کالا تا اسکناس رایج
حالا که ما میدانیم پول چیست و میتوانیم بفهمیم که چرا پول اختراع شد، بد نیست به انواع پول و شکلهای مختلف آن در طول تاریخ نیز نگاهی بیندازیم.
پول همه مشکلاتی که مبادله کالا به کالا داشت را حل کرد. با داشتن یک واحد استاندارد شده مبادله که میتواند ارزش خود را حفظ کند، هر کسی میتوانست مبادله کند. هر چه که داشته باشید – گندم، گاو یا ظروف سفالی – شما میتوانید آن را پول مبادله کنید. دیگر نیازی به چرخیدن در شهرهای اطراف و گشتن به دنبال افرادی وجود ندارد که محصول شما را بخواهند و شما نیز محصول آنها را بخواهید. دیگر نیازی به حدس زدن درباره میزان گندمی که شما باید در ازای یک گاو پیشنهاد دهید، وجود ندارد. دیگر نیازی نیست که نگران فاسدشدن محصولاتتان و تبدیل آنها به هر چیز دیگری باشید. پول همه این مشکلات را حل میکند.
اما برای آنکه پول کارایی داشته باشد، همه باید متفق باشند که چه چیزی پول به عنوان پول انتخاب شود. در این زمان است که اهمیت پول رایج مشخص میشود. در طول تاریخ جوامع مختلف پول های رایج مختلفی داشتهاند. برخی از پوسته صدف، برخی از کالاهایی همچون نمک، مس و… استفاده میکردند. اما اکثراً از سکههای فلزی بهره میگرفتند.
نخستین شکل از انواع پول: پول فلزی
پسازآنکه فلزات قیمتی نظیر طلا و نقره کشف شد و مزایا و وجوه تمایز آنها نسبت به کالاهای دیگر شناخته شد، این فلزات جایگزین کالاهای مبادلاتی قبلی شدند و به عنوان پول مورداستفاده قرار گرفتند. بهاینترتیب دولتها و حکومتها هم در جوامع مختلف کمکم شروع به ضرب سکههای فلزی مختلف کردند.
سکههای فلزی به عنوان پول رایج، ابزار خوبی به حساب میآمدند، چرا که به راحتی قابلحمل بودند. همچنین آنها از فلزاتی به وجود آمده بودند که افرادی باید آنها را از زمین استخراج میکردند، ذوبشان میکردند و به سکههای دایرهای براق با طرحهای جالب بر روی آنها تبدیل میکردند. این کار تا حدی مانع از به وجود آمدن پول های جعلی میشد. بهاینترتیب ما به سمت طلا سوق داده شدیم.
پس حکومتها شمشهای طلا و نقره را به سکههای کوچک و متنوع تبدیل و نشان خود را روی آن حک میکردند و این سکهها در قلمرو جغرافیایی این حکومتها مورداستفاده قرار میگرفت.
اما چرا طلا به عنوان بهترین کالا به عنوان پول رایج انتخاب شد؟
شمش طلا در جوامع مختلف به عنوان آخرین منبع ارزش برای سکههای طلا مطرح شد. این موضوع تا حد زیادی به دلیل کمیاب بودن طلا و سخت بودن استخراج آن بوده است. اما زمانی که شما متوجه کاربردهای اندک طلا میشوید، شهرت بسیار زیاد آن اندکی گیجکننده میشود. طلا تقریباً هیچ کاربردی ندارد، درواقع جدا از نقش اندکی که در صنعت الکترونیک دارد، مهمترین استفاده طلا در جواهرآلات و دندانهای طلای گروههای شرور است!
بااینوجود امپراتوریهای ایران و روم، پادشاهیهای بریتانیا و فاتحان اسپانیایی از طلا استفاده میکردند. طلا حتی توسط وزارت خزانه داری آمریکا نیز به عنوان پشتوانه پولی استفاده میشود. حتی در حال حاضر نیز، طلا به عنوان محافظی قابل اعتماد در برابر تورم و کالایی با ارزش در نظر گرفته میشود – به همین دلیل است شما در اخبار رادیو و تلویزیون معمولاً مرتب قیمت طلا را میشنوید.
دومین شکل از انواع پول: پول کاغذی
در زمانهای قدیم اسکناس به شکلهای مختلفی وجود داشته و در هر زمان دارای نقش و وظایف محدود و خاصی بوده است. مثلاً قبل از میلاد مسیح در روم باستان، بانک ها اسناد کاغذی منتشر میکردند و به اشخاصی که سکههای طلا و نقره خود را نزد بانک امانت میگذاشتند، سندی به عنوان قبض رسید میدادند.این اسناد در بازار دستبهدست میشدند و عملاً وظایف پول رایج آن زمان را انجام میدادند. بعدها بانک های هلندی و انگلیسی از روشهای مشابهی استفاده کردند تا اینکه در سال ۱۶۵۶ میلادی یک بانک سوئدی اسکناس را ابداع کرد.
کمکم این پول جای مبادلات تجاری را گرفت و دارنده آن میتوانست با مراجعه به بانکی که این پول را منتشر کرده، معادل آن سکه فلزی دریافت کند. این نوع پول، همان اسکناسی است که بعدها با طلا رابطه رسمی برقرار ساخت و از نظر نحوه انتشار، حجم و مؤسسات ناشر قانونمند شد و از قرن نوزدهم در چارچوب مقررات و قوانین پولی و بانکی و تحت عنوان پول رایج عمومی در اقتصاد مورداستفاده قرار گرفت.
سومی شکل از انواع پول: پول تحریری
پول تحریری به مجموع ماندهحساب مشتریان بانک ها گفته میشود و معمولاً بهوسیله چک، کارت بانکی، از طریق اینترنت یا موبایل از حسابی به حساب دیگر منتقل میشود. درواقع پول تحریری همان حسابهای جاری یا اعتباری شما در بانک هاست که شما معمولاً آن را نه در قالب اسکناس بلکه بدون نیاز به آن از حسابی به حساب دیگر منتقل میکنید.
البته با پیشرفت تکنولوژی انواع دیگری از پول ها هم به وجود آمده و گاهی مورداستفاده نیز قرار میگیرد که در درسهای بعدی به آنها اشاره خواهیم کرد.
(پایان درس سوم دوره آموزشی تاریخچه پیدایش پول)
منبع: مدیرمالی
اگر سؤال یا نظری دارید لطفاً در بخش نظرات مطرح کنید. همینطور با اشتراکگذاری این مقاله در شبکههای اجتماعی شما هم در توسعه دانش مالی و سرمایه گذاری شریک شوید.