تجزیه و تحلیل عمودی (Vertical Analysis)

تعریف تجزیه و تحلیل عمودی چیست؟

تجزیه و تحلیل عمودی یا تجزیه و تحلیل درونی یک روش برای تحلیل صورت های مالی است که در آن هر جزء از یک صورت مالی به عنوان یک نسبت از کل حساب نشان داده می شود. برای مثال، در ترازنامه برای هر یک از سه دسته اصلی حساب ها یعنی دارایی ها، بدهی ها و حقوق صاحبان سهام، به عنوان یک نسبت از کل حساب نشان داده می شود. تجزیه و تحلیل عمودی همچنین در سایر صورت های مالی به عنوان یک درصد، اندازه گیری استفاده می شود.

به عبارتی در تجزیه و تحلیل عمودی یک قلم مهم صورت مالی به عنوان ارزش پایه به کار رفته و و سایر اقلام آن صورت مالی نسبت به ارزش پایه محاسبه شده و با آن مقایسه میشود. در تجزیه و تحلیل عمودی ترازنامه مجموع دارایی ها یا مجموع بدهی ها و حقوق صاحبان سهام معمولاً 100% درنظر گرفته میشود. در این صورت هر یک از اقلام دارایی نسبت به مجموع دارایی ها و هر یک از اقلام بدهی و حقوق صاحبان سهام نسبت به مجموع بدهی ها و حقوق صاحبان سهام محاسبه میشود. در صورت سود و زیان نیز فروش خالص معادل 100% در نظر گرفته شده و سایر اقلام صورت سود و زیان نسبت به آن سنجیده میشود.

توضیحات مدیر مالی در مورد تجزیه و تحلیل عمودی

بین بسیاری از اقلام هر یک از صورت های مالی با یکدیگر رابطه ای نسبی وجود دارد. مثلاً بین برگشت از فروش و یا هزینه های فروش با فروش در طی یک دوره، یا بین دارایی های جاری نسبت به کل دارایی ها رابطه ای وجود دارد. موفقیت یک شرکت وقتی حداکثر خواهد شد که ارتباط مذکور شناسایی و در جهت یک ارتباط صحیح و منطقی هدایت شود. شناسایی ارتباط بین اقلام صورت های مالی توسط تجزیه و تحلیل عمودی که به آن تجزیه و تحلیل درونی نیز گفته میشود، صورت می گیرد.

مزایای استفاده از Vertical Analysis چیست؟

مزیت اصلی تجزیه و تحلیل عمودی صورتهای مالی نظیر ترازنامه، صورت سود و زیان و سایر گزارش های مالی کسب و کارهای تجاری این است که این امکان را به ما میدهد که بتوانیم شرکتها را در هر اندازه ای که باشند، به راحتی با هم مقایسه کنیم. به علاوه Vertical Analysis این امکان را فراهم میکند که تغییرات نسبی سالانه اعداد و ارقام مالی در یک کسب و کار را به سهولت شناسایی کنیم.

Vertical Analysis  باعث میشود تا اظهارنامه های مالی یک شرکت به صورت استاندارد قابل ارائه و مقایسه در میان تمام شرکتهای موجود در یک صنعت باشد. و میتواند یک تصویر لحظه ای از وضعیت مالی شرکت بوسیله آیتم های خطی ارائه کند. به علاوه تجزیه و تحلیل عمودی اجازه مقایسه آسان اعداد و ارقام فعلی با دوره های قبلی با می دهد. این کار به منظور تجزیه و تحلیل روند، از جمله و تجزیه و تحلیل گزارشهای فصلی و تجزیه و تحلیل گزارشهای مالی دوره های زمانی طولانی مدت مانند سه سال یا پنج سال انجام میشود.

صورتهای مالی در کنار آنالیز عمودی به وضوح درصد آیتم های خطی را در ستون جداگانه نشان می دهند. این نوع اظهارات مالی به عنوان صورت حساب های مالی هم مقیاس شناخته میشوند و توسط بسیاری از شرکت های دیگر برای دریافت جزئیات بیشتر درباره موقعیت مالی شرکت استفاده می شود. اغلب، صورتهای مالی هم مقیاس شامل صورتهای مالی مقایسه ای شده که حاوی ستون هایی است که مقادیر هر آیتم خطی را با یک دوره که قبلا اندازه گیری شده مقایسه می‌کند.

در Vertical Analysis با بررسی وضعیت موجود بین حساب های یک صورت مالی و مقایسه آن با وضعیت شرکتهای مشابه، وضعیت شرکت ارزیابی میشود. همانند تجزیه و تحلیل افقی، تحلیل عمودی نیز پایان فرآیند ارزیابی نیست و تحلیلگر مالی باید به استفاده از این گزارشها و تحلیلها مشکلات شرکت را مورد بررسی قرار دهد.

مثال تجزیه و تحلیل عمودی

به عنوان مثال فرض کنید شرکت فرضی شناسا دارای سه نوع دارایی است:

پول نقد معادل با 3 میلیارد تومان، موجودی کالا معادل با 8 میلیارد تومان و سایر دارایی معادل با 9 میلیارد تومان.

اگر تجزیه و تحلیل عمودی مورد استفاده قرار گیرد، از آنجا که مجموع دارایی ها برای با 20 میلیارد تومان میشود، ستون دارایی ها با تقسیم هر دارایی بر مجموع دارایی ها، اینگونه محاسبه میشود:

پول نقد : 15٪

موجودی کالا: 40٪

سایر دارایی ها: 45٪

اگر اعداد و ارقام سال گذشته نیز مورد استفاده قرار گیرد و جزئیات بیشتری از دوره های قبلی نیز گنجانده می شود و ستون مقایسه ای اضافی برای درصد یک دوره قبلی نیز اضافه می شود. با این کار به راحتی میتوانید درصد تغییرات هر یک از دارایی ها را مشاهده کنید و با هم مقایسه کنید.